ارگاسم واقعاً چیست؟ همیشه وقتی درمورد معنی کلمه‌ای شک دارید به لغت‌نامه رجوع کنید. لغت‌نامه آکسفورد ارگاسم را اینطور معنی می‌کند: "حرکتی ناگهانی، اسپاسم، انقباض، یا تشنج … موجی از هیجان جنسی." لغت‌نامه میریام وبستر توصیف این لغت را بیشتر می‌کند، "خروج انفجاری فشارهای عصبی-عضلانی در اوج تحریک جنسی که معمولاً با انزال مایع منی در مردان و انقباضات واژن در خانم‌ها همراه است." محقق جنسی مشهور، دکتر آلفرد کینسی (Alfred Kinsey) ارگاسم را اینطور معنا کرده است، "ارگاسم را می‌توان با اوج و سکون ناگهانی ارکستر احساسات انسانی ، … انفجاری از فشارها و با عطسه در ارتباط دانست."

مقایسه دکتر کینسی از ارگاسم با عطسه قابل بحث است اما جز این، سایر توصیفات صحیح هستند. اینها چند مورد از تلاش‌های بیشمار برای تعریف و توصیف دقیق ارگاسم است.

تقریباً همه جنبه‌های ارگاسم—اینکه چه چیزهایی برای رسیدن به آن لازم است، چرا برخی افراد به آن دست نمی‌یابند، چرا اصلاً همه ما ارگاسم می‌شویم—موضوع تحقیقات و مباحثات بسیار بوده است. اینکه در طول ارگاسم چه اتفاقی برای بدن می‌افتد کاملاً شناخته‌شده است و جای تعجب نیست که مغز نقش مهمی در رسیدن به ارگاسم بازی می‌کند. اما محققان هنوز مشغول تحقیق و بررسی درمورد این موضوع هستند که در طول ارگاسم چه اتفاقی برای مغز می‌افتد. اجازه بدهید با پیام‌هایی که بدن به مغز در طول ارگاسم می‌فرستد شروع کنیم.

ارگاسم و عصب‌ها

بدون اینکه عصب‌ها تکانه‌ها را به نخاع و مغز برگردانند، ارگاسم غیرممکن خواهد بود. اندام‌های تناسلی نیز درست مثل هر قسمت دیگر از بدن عصب‌های مختلفی دارد که اطلاعات را به مغز می‌فرستند تا درمورد حسی که تجربه می‌شود آگاهی دهند. این توضیح می‌دهد که چرا برحسب ناحیه‌ای از بدن که لمس می‌شود، حس متفاوتی احساس می‌شود. بعنوان مثال، ارگاسم از طریق کلیتوریس با ارگاسم از طریق واژن متفاوت است زیرا دسته عصب‌های متفاوتی در آن وجود دارند.

کل اندام تناسلی تعداد زیادی پایانه عصبی در خود دارد (کلیتوریس به تنهایی بیش از ۸۰۰۰ پایانه عصبی دارد) که در مقابل به عصب‌های بزرگی متصل هستند که در بدن ادامه یافته و به نخاع وصل می‌شوند. آنها عملکردهای متفاوت دیگری نیز علاوه بر فراهم آوردن تامین عصبی بر عهده دارند و درنتیجه فیدبک به مغز در طول تحریک جنسی نیز بر عهده آنهاست. در زیر به عصب‌های مختلف و نواحی تناسلی مرتبط با آنها اشاره می‌کنیم:

• عصب هیپوگاستریک – از رحم و گردنه رحم در زنان و پروستات در مردان منتقل می‌شود.

• عصب لگنی – از واژن و گردنه رحم در خانم‌ها و مقعد در هر دو جنسیت منتقل می‌شود.

• عصب پودندال – از کلیتوریس در خانم‌ها و کیسه بیضه و بیضه در مردان منتقل می‌شود.

• عصب واگوس – از گردنه رحم، رحم و واژن در خانم‌ها منتقل می‌شود.

نقش عصب واگوس در ارگاسم کشفی جدید است و ناشناخته‌های زیادی هنوز درمورد آن وجود دارد. تا همین اواخر، محققان نمی‌دانستند که این عصب اصلاً از ناحیه لگن گذشته است.

ازآنجاکه بیشتر این عصب‌ها با نخاع در ارتباط هستند، کاملاً منطقی به نظر می‌رسد که افرادیکه نخاع و ستون‌فقرات قوی ندارند نمی‌توانند به ارگاسم برسند و سالیان سال بود که به افرادیکه چنین مشکلاتی داشتند اینطور گفته می‌شد. اما تحقیقات جدید نشان می‌دهد که افرادیکه دچار آسیبدیدگی نخاع و ستون‌فقرات هستند، می‌توانند ارگاسم شوند. دکتر باری کمیساروک (Barry Komisaruk) و دکتر بورلی ویپل (Beverly Whipple) از دانشگاه راجرز در سال ۲۰۰۴ بر روی زنانی که دچار مشکلات نخاعی و ستون فقرات بودند تحقیقی انجام دادند. آنها دریافتند که این خانم‌ها می‌توانند تحریکات گردنه رحمی خود را حس کنند و حتی ارگاسم شوند، بااینکه هیچ راهی وجود نداشته است که مغزشان بتواند اطلاعات عصب‌های لگنی آنها را دریافت کند. اما چطور ممکن بود؟ از مغز این خانم‌ها اسکن MRI گرفته شد و نشان داد که منطقه‌ای که به پیام‌های عصب واگوس مربوط است، فعال بوده است. ازآنجاکه واگوس از نخاع دور می‌زند، این زنان می‌توانستند تحریکات گردنه رحم را دریافت کنند.

ازاینرو، در طول تحریک جنسی و ارگاسم، مناطق مختلفی از مغز این اطلاعات را دریافت می‌کنند و باعث می‌شوند مغز متوجه شود که چه اتفاقی می‌افتد—و اینکه اتفاقی که می‌افتد بسیار لذت‌بخش است. اما تا همین اواخر هیچ راهی وجود نداشت که بفهمیم درست در لحظه ارگاسم چه اتفاقی در مغز می‌افتد. در زیر آخرین تحقیق انجام گرفته در این زمینه را بررسی می‌کنیم.

مرکز لذت در مغز

ممکن است شنیده باشید که مغز یک مرکز لذت دارد که وقتی چیزی لذت‌بخش برای ما اتفاق می‌افتد و این حس را تقویت می‌کند که آن عمل لذت‌بخش را دوباره انجام دهیم، به ما اطلاع می‌دهد. این مدار پاداش نیز نامیده می‌شود که شامل همه انواع لذت‌ها، از رابطه جنسی تا خندیدن و مصرف برخی انواع موادمخدر، می‌شود. بعضی از قسمت‌های مغز که تحت‌تاثیر لذت هستند عبارتند از:

• آمیگدال – احساسات را تنظیم می‌کند.

• هسته اکومبنس – تولید دوپامین را کنترل می‌کند.

• مغز میانی بطنی (VTA) – دوپامین تولید می‌کند.

• مخچه – عملکرد عضلات را کنترل می‌کند.

• غذه هیپوفیز – بتا-اندورفی ترشح می‌کند که درد را کاهش می‌دهد؛ اوکسی‌توسین ترشح می‌کند که حس اعتماد را افزایش می‌دهد و واسوپراسین تولید می‌کند که حس وابستگی را افزایش می‌دهد.

بااینکه دانشمندان دیرزمانی است که درمورد مرکز لذت تحقیق و مطالعه کرده‌اند، اما هنوز تحقیقات زیادی درمورد ارتباط آن با لذت جنسی به ویژه در خانم‌ها انجام نگرفته است. در اواخر دهه نود و اواسط قرن بیستم، تیمی از دانشمندان دانشگاه گرونینگن در هلند، برای تعیین فعالیت مغز در طول تحریک جنسی، تحقیقات مختلفی را بر روی مردها و زن‌ها انجام دادند. این تیم برای نشان دادن نواحی مختلف مغز که طی فعالیت جنسی بسته یا باز می‌شوند از اسکن PET استفاده کردند. در کلیه این آزمایشات، از شرکت‌کنندگان در حالت استراحت، در حالت تحریک جنسی و در زمان رسیدن به ارگاسم اسکن گرفته شد.

به طرز جالبی آنها دریافتند که درمورد رابطه‌جنسی بین مغز مردان و زنان تفاوت زیادی وجود ندارد. در هر دوی آنها، ناحیه مغز پشت چشم چپ که قشر اوربیتوفرانتال جانبی نامیده می‌شود، در طول ارگاسم بسته می‌شود. جانیکو آر. حورجیادیس یکی از محققین این تحقیق می‌گوید، "این جایگاه منطق و کنترل رفتاری است. اما وقتی ارگاسم می شوید، شما کنترل خود را از دست می‌دهید. دکتر گرت هولستیژ (Gert Holstege)عنوان کرده است که مغز در طول ارگاسم خیلی شبیه به مغز فردی می‌شود که هروئین مصرف می‌کند. او می‌گوید، "مغز اینها ۹۵ درصد به هم شبیه است."

اما تفاوت‌هایی وجود دارد. وقتی زنی سکس دارد، بخشی از ساقه مغز به نام سلول‌های خاکستری (PAG) فعال می‌شود. PAG واکنش جنگ و گریز را کنترل می‌کند. مغز خانم‌ها همچنین کاهش فعالیت در آمیگدال و هیپوکامپوس را نشان داد که با ترس و اضطراب در ارتباط هستند. تیم تحقیق اینطور تئوری دادند که این تفاوت‌ها به این دلیل وجود داشته‌اند که خانم‌ها به احساس امنیت و ریلکسی بیشتری برای لذت بردن از سکس نیاز دارند. علاوه بر این، ناحیه از قشر که با درد در ارتباط است در خانم‌ها فعال شده که نشاندهنده این است که رابطه‌ای مشخص بین درد و لذت وجود دارد.

تحقیقات همچنین نشان می‌دهد که بااینکه خانم‌ها می‌توانند طوری شریک جنسی خود را فریب دهند که آنها تصور کنند ارگاسم داشته‌اند، مغز آنها واقعیت را نشان می‌دهد. وقتی از خانم‌ها خواسته شد که تظاهر به داشتن ارگاسم کنند، فعالیت مغز آنها در مخچه و سایر نواحی که به حرکات کنترل‌کننده مربوط است، افزایش یافت. اسکن‌ها همان فعالیت مغزی حین ارگاسم واقعی را نشان نداد.

اما آنهایی که اصلاً نمی‌توانند به ارگاسم برسند چه؟

نه این نه آن: آنورگاسمی و ارگاسم‌های بی‌ارتباط به اندام تناسلی

در برخی موارد، می‌دانیم علت آنورگاسمی (ناتوانی برای رسیدن به ارگاسم) چیست. داروهایی مثل Celexa، Zoloft و Paxil—داروهای SSRI– معمولاً برای درمان افسردگی، اضطراب و سایر بیماری‌های روانی استفاده می‌شود. اما این داروها هم مثل اکثر داروها، می‌توانند عوارض‌جانبی داشته باشند. این عوارض در برخی افراد جنسی هستند، مثل آنورگاسمی. اما چرا؟ داروهای SSRI می‌توانند تولید دوپامین مغز را کاهش دهند، انتقال‌دهنده عصبی که احساسات لذت‌بخش را ایجاد کرده و میل فرد به انجام دوباره آن اعمال لذت‌بخش را تقویت می‌کند. گاهی‌اوقات این مشکل به خودی خود برطرف می‌شود یا می‌توان آن را با تغییر داروی ضدافسردگی مصرفی یا افزودن یک داروی دیگر به داروی SSRI از بین برد. اما تعداد کمی از افراد دچار نارسایی جنسی پس از SSRI می‌شوند که ممکن است روزها، هفته‌ها، ماه‌ها یا حتی سالها بعد از قطع مصرف SSRI باقی بماند. علت این نارسایی جنسی هنوز مشخص نیست زیرا قطع مصرف SSRI موجب تولید دوباره دوپامین در مغز می‌شود.

تحقیقات هلندی درمورد ارگاسم (که قبلاً به آن اشاره شد)، درکنار تحقیقات و مطالعات دیگر، پایه و اساس ادامه تحقیقات دیگر در کمک به زنان مبتلا به مشکل آنورگاسمی است. دکتر باری کمیساروک در دانشگاه راجرز هم‌اکنون مشغول انجام تحقیقاتی روی خانم‌های مبتلا به آنورگاسمی و آنهایی است که از نظر جنسی تحریک می‌شوند اما نمی‌توانند به ارگاسم برسند، است. دسته دوم این زنان در دستگاه MRI گذاشته شدند که می‌توانستند فعالیت مغز خود را روی یک مانیتور مشاهده کنند. اسکن‌های مغزی آنها نشان می‌داد که مغزشان تصور می‌کند که به طور مداوم از نظر جنسی تحریک می شوند. سپس زنان از خیالپردازی و سایر تمرینات فیدبک عصبی برای آرام کردن مغز خود استفاده کردند. دکتر کمیساروک باور دارد که زنان مبتلا به آنورگاسمی می‌توانند واکنش دادن به فعالیت مغزی خود را برای تلاش برای رسیدن به ارگاسم یاد بگیرند.

غیرعادی‌تر از آنورگاسمی مسئله ارگاسم داشتن بدون ارتباط با اندام تناسلی است. برخی از افراد می‌توانند با لمس شدن از سایر نواحی بدن خود مثل نوک سینه‌ها ارگاسم شوند. در این موارد، محققان باور دارند که حس موجود در نوک سینه‌ها به همان بخش مغز منتقل می‌شود که اطلاعات مربوط به اندام‌تناسلی را دریافت می‌کند. اما خیلی افراد نیز ارگاسم شدن با لمس شدن قسمت‌های دیگری از بدنشان مثل دست‌ها و پاهایشان را نیز گزارش کرده‌اند. یک دلیل آن می‌تواند طرح آدمک قشری مغز باشد که نقشه‌ای است که نشان می‌دهد چطور قسمت‌های مختلف قشرها حسی و حرکتی مغز به اندام‌ها و اعضای مختلف بدن وصل می‌شود.

بااینکه الان اطلاعات بیشتری از تاثیر ارگاسم بر مغز داریم اما هنوز ناشناخته‌های زیادی در این زمینه وجود دارد. بعنوان مثال، دانشمندان هنوز بر سر علت تکاملی ارگاسم خانم‌ها بحث دارند. اما می‌توان با اطمینان عنوان کرد که اکثر افراد خیلی نگران "چراها" نیستند ترجیح می‌دهند که روی "چه‌کسی‌ها" و "چه‌چیزی‌ها" و "چه‌وقت‌ها"ی رابطه جنسی تمرکز کنند.